PIESZO WOKÓŁ GÓRY ŚWIĘTEJ ANNY

WYSOKA

Niezbyt długa trasa, szczególnie polecana każdemu, kto lubi wędrówki leśnymi duktami. Po drodze czeka nas spacer piękną Doliną Krowioka porośniętą starymi bukami oraz wędrówka przez malowniczy rezerwat Lesisko. Nie zabraknie też atrakcji dla miłośników zabytków i opuszczonych miejsc. Na trasie odwiedzimy m. in. barokowy pałac w Żyrowej, tajemnicze ruiny leśnego folwarku Waldhof czy równie intrygujące tunele Hamburgi. Pierwsza część wędrówki to łagodne zejście z Góry Świętej Anny. W drodze powrotnej czeka nas z kolei dość długie podejście, przeplatane płaskimi odcinkami.

CIEKAWE MIEJSCA NA TRASIE

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY – MIEJSCOWOŚĆ

Położona na wzgórzu Góra Świętej Anny to jedna z najpiękniejszych miejscowości na Opolszczyźnie. Jej historia związana jest od wielu wieków z kultem św. Anny Samotrzeciej. Dziś to nie tylko cel licznych pielgrzymek, ale także jeden z najprężniejszych ośrodków turystycznych w regionie. W centrum miejscowości znajdziemy liczne punkty gastronomiczne, sklepiki z pamiątkami, a także dobrze rozwiniętą bazę noclegową. Są tu również muzea, galeria sztuki, a nawet letni tor saneczkowy, doskonała atrakcja nie tylko dla dzieci. Jednym z najważniejszych punktów Góry Świętej Anny jest Pomnik Czynu Powstańczego dłuta Xawerego Dunikowskiego. Zaraz za nim rozciąga się głęboki wąwóz, w którym ulokowany jest plenerowy amfiteatr zbudowany w czasach hitlerowskich Niemiec.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, SANKTUARIUM ŚWIĘTEJ ANNY

Jeden z najważniejszych ośrodków kultu na Śląsku. Sanktuarium położone jest w centrum miejscowości na stromym wzgórzu, na które prowadzą z Rynku schody zwieńczone zabytkową bramą. Jego duchowym sercem jest bazylika z relikwiami i figurą św. Anny Samotrzeciej, będąca obiektem religijnego kultu już od końca XV wieku. Wnętrze kościoła zapiera dech bogactwem zdobień i dzieł sztuki sakralnej. Przepiękny dziedziniec przed świątynią zwany jest Rajskim Placem. Pod jego arkadami stoi 15 stuletnich konfesjonałów. Obok bazyliki wznosi się spory gmach Klasztoru Franciszkanów, a u jej podnóża, w danym kamieniołomie – Grota Lurdzka.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, KOŚCIÓŁ ŚWIĘTEGO KRZYŻA

Obok Bazyliki św. Anny i kościoła w Porębie to trzeci kościół na naszej trasie i jedna z największych budowli Kalwarii. Stoi w sercu Góry Świętej Anny, przy drodze do Domu Pielgrzyma. W kościele znajdują się aż trzy ołtarze przedstawiające XI, XII i XIII stację Drogi Krzyżowej. Na bocznych ścianach podziwiać możemy portrety Adama i Jerzego Gaschinów – fundatorów kościoła i całej Kalwarii. W podziemiach znajdują się dwie krypty grobowe rodu Gaschinów. Z kolei na zewnątrz, naprzeciw świątyni stoi ołtarz z trzema krzyżami upamiętniający śmierć Chrystusa.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, MUZEUM KRZYŻA ŚWIĘTEGO

Prywatne Muzeum Krzyża Świętego jest filią Muzeum Sztuki Sakralnej w Ligocie Dolnej położonej nieopodal Góry Świętej Anny. Zlokalizowane jest ono w centrum miejscowości, w budynku dawnej karczmy pełniącej niegdyś również funkcję „domu pielgrzyma”. Zgromadzono w nim liczne artefakty związane z Krzyżem Świętym. Oprócz samych krzyży to również przedstawienia drogi krzyżowej, wizerunki świętych z atrybutem krzyża oraz obrazy i rzeźby ukazujące sceny ukrzyżowania Chrystusa. W „Sali Tysiąca Krzyży” podziwiać możemy krucyfiksy należące do różnych wyznań chrześcijańskich. Z kolei w „Izbie Świętej Anny” obejrzeć można dawne pamiątki i dewocjonalia annogórskie oraz wizerunki św. Anny Samotrzeciej, patronki sanktuarium na Górze Świętej Anny.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, POMNIK CZYNU POWSTAŃCZEGO

Pomnik Czynu Powstańczego dłuta znanego polskiego rzeźbiarza Ksawerego Dunikowskiego stanął w 1995 na stromym, wapiennym wzgórzu, na którym niegdyś znajdowało się mauzoleum nazistowskie. Monument upamiętnia powstańców, którzy zginęli w krwawej bitwie z niemieckim Freikorpsem podczas III Powstania Śląskiego w 1921 roku. Warto zwrócić uwagę na plac oraz drogi prowadzące do pomnika z centrum wioski (ul. Powstańców Śl. i ul. Dunikowskiego). Na ostatnich odcinkach zbudowane są one z kamieni sprowadzonych tu z Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Na niektórych z nich można wyraźnie dostrzec skamieliny – odciśnięte muszle oraz szczątki prehistorycznych stworzeń i roślin morskich.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, REZERWAT GEOLOGICZNY

Góra Świętej Anny to dawny wulkan, o czym przypomina Rezerwat Geologiczny zlokalizowany na terenie dawnego kamieniołomu w południowej części miejscowości. W jego centrum widać niewielki stożek, który powstał w kalderze po poprzednim, większym wulkanie. Wokół rezerwatu wytyczono piękną widokowo ścieżkę dydaktyczną z licznymi tablicami opisującymi proces tworzenia się wulkanów. Powstały tu również punkty widokowe z ławkami. W wyraźnie zarysowanym kotle ogranicz0nym od północy sporym klifem spotkać można sympatyczne stadko owiec pasące się na łąkach rezerwatu.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, AMFITEATR

Monumentalna budowla powstała w czasach hitlerowskich Niemiec. W 1934 r. NSDAP otrzymała na własność tutejsze kamieniołomy i już w 1938 r. w głębokim wąwozie, w miejscu dawnego kamieniołomu stanął amfiteatr oraz mauzoleum upamiętniające Niemców, którzy zginęli w okolicy podczas III Powstania Śląskiego. Na otwarcie miał gościć kanclerz III Rzeszy Adolf Hitler, jednak na skutek pogłosek o planowanym zamachu na jego życie, w ostatniej chwili odwołał swój przyjazd. Amfiteatr miał 7 tys. miejsc siedzących i ok. 30 tys. miejsc stojących, co czyni go jednym z największych w Europie. Wyróżniał się wyjątkową akustyką, która przydawała się zwłaszcza podczas pompatycznych, hitlerowskich wieców partyjnych.

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY, WAPIENNIK

W miejscu dzisiejszego amfiteatru w XIX wieku działał kamieniołom wapienia. Był to jeden z kilku kamieniołomów w okolicach Góry Świętej Anny, w których w owym czasie intensywnie pozyskiwano kamień wapienny. Jedyną budowlą ocalałą z tamtych czasów jest piec wapienny stojący na początku Doliny Krowioka, tuż obok amfiteatru. Działał on do lat 20-tych XX wieku.

PARK KRAJOBRAZOWY GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY

Jeden z trzech parków krajobrazowych na terenie Opolszczyzny. Zajmuje on obszar o powierzchni ponad 5 tys. hektarów wokół masywu Chełma, z najwyższym wzniesieniem Wyżyny Śląskiej – Górą Świętej Anny (408 m) zwaną również Górą Chełmską. Rozległy teren obejmuje 5 gmin i zawiera 6 rezerwatów przyrody: Góra św. Anny, Ligota Dolna, Lesisko, Grafik, Boże Oko i Biesiec. Występuje tu ok. 800 gatunków roślin, w tym 31 chronionych. Również fauna jest tu bogata. Można spotkać jelenie, sarny, tchórze, borsuki, lisy, dziki oraz ponad 50 gatunków ptaków. W parku jest wiele znakowanych szlaków pieszych i rowerowych biegnących różnorodnym i pagórkowatym terenem.

DOLINA KROWIOKA

Wąska dolina rozpoczynająca się poniżej parkingu przy autostradzie A4 i przechodząca przez amfiteatr na Górze Świętej Anny w kierunku Zdzieszowic. Zanim w XIX wieku powstał w niej kamieniołom wypasano tu bydło, od czego wzięła się nazwa doliny. Oprócz amfiteatru warto tu zobaczyć dawny piec wapienny oraz ukryte w lesie dawne schrony przeciwlotnicze – Tunele Hamburgi. Na stromych ścianach porośniętej bukowym lasem doliny podziwiać można ciekawe przekroje geologiczne.

TUNELE HAMBURGI

Dawne schrony lotnicze znajdujące się przy wylocie Doliny Krowioka w stronę Zdzieszowic. Podczas alianckich nalotów pod koniec II wojny światowej chronili się tu pracownicy pobliskich zakładów koksowniczych w Zdzieszowicach. Dobrze zachowane wejścia do schronów są obecnie zamurowane i prowadzi do nich krótka i trochę zarośnięta ścieżka biegnąca od szlaku turystycznego.

KAPLICZKA TRZECH BRACI

Kapliczka stoi na polu przy drodze Zdzieszowice – Góra Świętej Anny w odległości ok. 600 m od naszego szlaku na wschód. W jej wnętrzu znajduje się obraz przedstawiający trzech żołnierzy modlących się do Świętej Rodziny. Wedle legendy kapliczkę ufundował ojciec z dwoma synami, którzy podczas wojen napoleońskich walczyli na różnych frontach i modlili się o szczęśliwy powrót z wojny przed obrazem Świętej Rodziny umieszczonym na dębie stojącym w tym miejscu. Gdy wojna się skończyła, ojciec wraz z synami postanowili zbudować kapliczkę jako podziękowanie z boską opiekę.

ŻYROWA, PAŁAC I PARK

W czasach piastowskich istniał tu zamek będący własnością Księstwa Opolskiego. Obecny pałac został zbudowany w latach 1631-44 przez hrabiego Melchiora Ferdynanda von Gaschina i jest jednym z najbardziej okazałych zabytków barokowych na Opolszczyźnie. W 1899 roku zamek stał się własnością amerykańskiego milionera, który kupił go dla swojej córki Mary Knowlton. W 1910 r. gościł w nim cesarz niemiecki Wilhelm II. W czasie II wojny światowej mieściło się tu archiwum wojskowe III Rzeszy. Oprócz budynku pałacu zachowały się również budynki gospodarcze na jego tyłach, a także najstarszy budynek we wsi – plebania z XIV wieku. Obecnie pałac jest restaurowany razem z otaczającym go parkiem.

ŻYROWA, KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA

Gotycko-barokowa świątynia powstała w 1300 roku i była kilkukrotnie przebudowywana. W kościele spoczywają dawni właściciele Żyrowej – rodzina Żyrowskich, Gaschinów i ostatni właściciele wioski rodzina von Francken-Sierstorpff. Przy kościele znajdują się dwa pomniki przyrody – 200-letni klon i cis jagodowy. W centrum wioski z kolei znajdziemy trzeci pomnik przyrody – dąb cesarski z 1911 roku upamiętniający wizytę cesarza Wilhelma II.

REZERWAT PRZYRODY „LESISKO”

Nazwa rezerwatu pochodzi od nazwy ciemnego lasu bukowego. Położony jest on na południowych stokach Chełma, pomiędzy Górą Świętej Anny, Żyrową i Oleszką. Na obszarze prawie 50 hektarów znajdziemy bujne i wilgotne lasy bukowe z licznymi roślinami chronionymi. Występuje tu ponad 50 gatunków ptaków, a także liczne gatunki ssaków – sarny, jelenie, dziki, lisy, wiewiórki i kuny. W rezerwacie panują specyficzne warunki mikroklimatyczne. Duża wilgotność i rozkład materii organicznej przyczyniają się do niezwykłego bogactwa szaty roślinnej. Na obrzeżach rezerwatu znajdują się ruiny dawnego folwarku Waldhof.

RUINY FOLWARKU WALDHOF

Ruiny folwarku położone są tuż przy rezerwacie Lesisko. To pozostałości 7 budynków – domów mieszkalnych, stodoły, obory i magazynów. Całość zbudowana została z cegły i kamienia wapiennego wydobywanego na Górze Świętej Anny. Wedle legendy folwark był połączony tajemniczym tunelem z pałacem w Żyrowej. Obecnie ruiny znajdują się w rękach prywatnych.

SKRÓCONY PRZEBIEG TRASY

GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY (Rynek – ul. Leśnicka – ul. Dunikowskiego – Pomnik Czynu Powstańczego – amfiteatr) • Dolina Krowioka • żółty szlak rowerowy • ŻYROWA (ul. Poprzeczna – ul. Korfantego – pałac) • Szlak III Powstania Śląskiego (niebieski) • rezerwat „Lesisko” • ruiny folwarku Waldhof • Szlak III Powstania Śląskiego (niebieski) • GÓRA ŚWIĘTEJ ANNY (ul. Wolności – Rynek)

SZCZEGÓŁOWY PRZEBIEG TRASY

0,0 km • Góra Świętej Anny – Żyrowa, pałac

Długość odcinka – 4,7 km.

Wędrówkę rozpoczynamy na Rynku na Górze Świętej Anny. Kierujemy się ul. Leśnicką na południe (w stronę Leśnicy / Zdzieszowic) i skręcamy w pierwszą w lewo ul. Dunikowskiego, którą dochodzimy do Pomnika Czynu Powstańczego. Schodzimy schodami po prawej stronie pomnika do Doliny Krowioka i amfiteatru. Przy amfiteatrze skręcamy w prawo i podchodzimy wąskim wąwozem. Sto pięćdziesiąt metrów dalej skręcamy w lewo o prawie 180˚ i podchodzimy na koronę amfiteatru. Idziemy dalej prosto ścieżką prowadzącą grzbietem wzgórza, która po chwili opada z powrotem w kierunku Doliny Krowioka. Gdy już do niej zejdziemy, 500 m dalej w lewo odchodzi wąska ścieżka prowadząca do dawnych schronów przeciwlotniczych – tzw. „tuneli Hamburgów”. Trzysta metrów dalej skręcamy łagodnie w prawo, opuszczając czarny szlak rowerowy i kierując się dalej żółtym szlakiem rowerowym do Żyrowej. Jeśli pójdziemy ok. 100 metrów prosto czarnym szlakiem i skręcimy w lewo, po 300 m dojdziemy do interesującej Kapliczki Trzech Braci. Idąc żółtym szlakiem w kierunku Żyrowej, po chwili wychodzimy z lasu i idziemy zadrzewioną ścieżką pomiędzy polami. Kilometr za lasem dochodzimy do Żyrowej. Początkowo idziemy ul. Poprzeczną, by na jej końcu skręcić w prawo. Przechodzimy przez kamienną bramę i docieramy pod piękny pałac w Żyrowej ze stojącym obok zabytkowym kościołem św. Mikołaja.

4,7 km • Żyrowa, pałac – Góra Świętej Anny

Długość odcinka – 3,5 km.

Z Żyrowej kierujemy się na północ niebieskim Szlakiem III Powstania Śląskiego. Ścieżka wspina się łagodnie i po chwili wpada do lasu. Tu czeka nas bardziej strome podejście prowadzące przez rezerwat „Lesisko”. Tuż za rezerwatem szlak zakręca w prawo i wychodzi z lasu, biegnąc dalej jego skrajem. Po prawej stronie roztacza się piękny widok na zbocza masywu Chełma oraz całe pasmo Gór Opawskich w oddali. Po chwili dochodzimy do ruin dawnego folwarku Waldhof. Przechodzimy przez jego teren i za ostatnim budynkiem skręcamy zgodnie z niebieskim szlakiem w prawo. Idziemy krótki odcinek aleją czereśniową pomiędzy polami i na skrzyżowaniu na skraju lasu skręcamy w lewo. Nasz szlak biegnie skrajem lasu, by 300 m dalej łagodnie skręcić w prawo. Sześćset metrów dalej, wychodzimy z lasu i widzimy MOP przy autostradzie A4. Idziemy ok. 200 m przez las. Na jego końcu niebieski Szlak III Powstania Śląskiego zakręca o prawie 180˚ w prawo, a my na zakręcie odbijamy w lewo na Szlak Powstańców Śląskich. Po chwili leśna dróżka przechodzi w ul. Wolności, która dochodzi do Rynku na Górze Świętej Anny, gdzie kończymy wycieczkę.

Przebieg trasy, opisy, zdjęcia i mapa:

Przemysław Supernak, SuperGlob

GMINA LEŚNICA